Donna Bastiaans

Mia was negentien in 1945 toen ze verkering kreeg met een zwarte Amerikaanse soldaat, Adolphus Graves. In de omgeving waren honderden zwarte Amerikaanse soldaten gelegerd, de meeste in tentenkampen op het Koningsplein en op het Oranjeplein in Maastricht. De zwarte soldaten mochten in hun vrije tijd officieel het terrein waar ze bivakkeerden niet verlaten. Toch gingen ze op avontuur in de bevrijde en feestvierende omgeving. Voor de witte G.I.'s werden er dansavonden en bevrijdingsfeesten georganiseerd, maar daar waren zij niet welkom. De Amerikaanse legerleiding wilde relletjes en gevechten tussen witte en zwarte soldaten voorkomen.

Mia raakte zwanger van ‘Graves’, zoals iedereen hem noemde. Graves werd per direct overgeplaatst toen de legerleiding daar achter kwam. Dat was lang voor de geboorte van dochter Donna op 8 maart 1946. Donna is lang boos geweest op haar moeder, omdat ze niet de kans heeft gekregen haar vader te leren kennen.

Mia was de oudste dochter in het gezin van bouwvakker Vliegen. Vanaf de jaren dertig woonden ze in de voormalige gemeente Heer, inmiddels een wijk van Maastricht. Het huis stond vlak bij het kruispunt waar toen nog de Hebios (bioscoop) was gevestigd. De bioscoop is inmiddels verdwenen, maar het gebouw zelf staat er nog. Bij particulieren in de buurt werden heel wat soldaten ingekwartierd. Voor Mia en haar ouders was het de eerste keer dat ze zwarte mensen zagen. Mia’s moeder vertelde later hoe woedend ze destijds was geweest over de Hitlerpropaganda. De propaganda was erop gericht de mensen bang te maken voor de negersoldaten die onderweg waren. Dat zouden menseneters zijn. ‘Die Hitler had een schroefje los’, zei Donna later verontwaardigd. ‘Al snel merkte de bevolking dat de zwarte Amerikaanse soldaten geen mensen opaten, maar hun juist eten brachten.’

In het dorp heerste ook grote verontwaardiging over de manier waarop witte G.I.’s de zwarte soldaten behandelden. Mia vertelde dochter Donna later hoe ze op een avond met haar vriendinnen en een aantal zwarte vrienden bij De Royal in Maastricht wilden gaan dansen. De zwarte Amerikanen wilden tegelijk met de meisjes naar binnen, maar dat was kennelijk niet de bedoeling. Een witte Amerikaanse captain hield toezicht bij de ingang en weigerde de mannen binnen te laten. Het dansen met Limburgse meisjes was for whites only.

Nadat Graves was overgeplaatst, bleef hij nog een hele tijd in beeld bij Mia. Er gingen brieven over en weer, met foto’s. Er is zelfs contact geweest tussen Mia en Graves’ moeder Eliza. Toch verwaterde de vriendschap na een aantal jaren. Waarschijnlijk kwam dat ook omdat Graves begin jaren vijftig als beroepsmilitair naar Korea ging.

De foto die bij Donna op de schoorsteenmantel staat, is van haar vader. Die moet gemaakt zijn bij fotograaf Wijnands in de wijk Scharn. Zelf is ze door Wijnands gefotografeerd ter gelegenheid van haar eerste communie. De foto is kwijt, maar Donna herinnert zich het decor met de gordijnen en het bankje. Hetzelfde bankje als op een foto van haar Amerikaanse vader. Wijnands’ dochter vertelde jaren later in een artikel in Dagblad De Limburger dat er in de bevrijdingstijd meer en meer zwarte Amerikaanse soldaten naar de winkel kwamen om een portret te laten maken voor thuis. Bijna dagelijks stonden ze in rijen te wachten op hun beurt. De witte soldaten kregen dat door en wilden ook op de foto en – zoals dat ging in die tijd – eisten ze voorrang. Dat leidde tot vechtpartijtjes. Vader Wijnands besloot om en om dagen in te stellen voor zwarte en witte mannen, zodat hij zonder gedonder de foto’s kon maken.

Mia woonde met Donna in bij haar ouders, die voor Donna gewoon pa en ma waren. In 1950 trouwde ze met Harrie Bastiaans en die vond het prima dat Mia’s kind zijn naam kreeg. Donna werd bijgeschreven in hun trouwboekje. Mia en Harrie verhuisden naar Maastricht toen ze daar een huis konden krijgen, maar Donna bleef bij opa en oma, haar pa en ma, wonen.

In 1953 kreeg Mia een onverwachte brief van Graves. Hij schreef dat hij een burgerbaan bij defensie gekregen had en vroeg Mia of ze met hun dochter naar de V.S. wilde komen. Helaas kwam zijn brief te laat. Niet alleen was Mia inmiddels getrouwd, maar ze verwachtte ook haar tweede kind, Margo. En als ze niet getrouwd zou zijn geweest, dan had haar vader er vast een stokje voor gestoken als ze naar de V.S. had willen gaan. Daarna hoorde Mia niets meer van Graves. Mia begreep haar dochters boosheid over het verloren gaan van het contact met haar vader, ,maar kon geen andere verklaring geven dan 'Zo was het in die tijd'.

Als tiener ging Donna vaak met een groep vrienden op stap. Als ze naar een danszaal gingen, aarzelde ze bij het binnengaan. Dat deed ze meestal pas als laatste, want ze wist wat haar te wachten stond: bekijks. Alle hoofden draaiden in haar richting. Geen van de jongens danste met haar. Wat ze zagen? Een mooi tienermeisje van een jaar of vijftien, met kroeshaar en een lichtbruine huid. Na een paar jaar besloot ze alleen nog maar in het nabijgelegen Luik, in België, uit te gaan. Daar waren meer mensen met een donkere huidskleur en keek niemand op of om als ze er over straat liep.

Adolphus Graves

Graves was afkomstig uit een plaatsje in Virginia. Op de envelop van een brief die hij Donna stuurde, staat het adres van zijn moeder Eliza. En er is een brief van hem uit 1953 met de vraag aan Mia of ze met Donna naar de V.S. wil komen. Hij schreef in Korea geweest te zijn. Op een van de foto's die Donna heeft van haar vader staat achterop geschreven: ‘16.6.1945, From Pee Wee and Graves to Mia’.

In juli 2019 heeft een Amerikaanse bekende van Mieke Kirkels gezocht naar gegevens over Adolphus Graves. Binnen een dag vond hij zijn graf en legde daar een boeket bloemen neer. Ook zijn gegevens van familieleden van Donna gevonden. Haar zoon, Hamady, hoopt ooit samen met zijn zoon Kenneth het graf van Graves te bezoeken en mogelijk ook zijn biologische familie in Amerika te bezoeken.

Donna overleed op 16 december 2022.